CHƯƠNG 12 THỜI THANH THIẾU NIÊN
(phần 1)
Tiến sĩ Gary R. Collins
Từ “thời thanh thiếu niên” hay “thời niên thiếu” có nghĩa là một ‘giai đoạn tiến tới sự trưởng thành’. Nó bắt đầu từ tuổi dậy thì phát triển cho tới lứa tuổi cuối thời thiếu niên hoặc gần bước sang lứa tuổi hai mươi. Giai đoạn này một người trẻ được trưởng thành, thay đổi về thể chất, giới tính, cảm xúc, trí tuệ. Thanh niên thường muốn thoát khỏi sự lệ thuộc hay bảo vệ của gia đình, và hướng đến sự độc lập. Cuộc sống chúng có nhiều bạn bè, ưa thích thể thao, xem tivi, học hành, và cũng có nhiều căng thẳng và những suy nghĩ mông lung. Bên trong, cuộc sống thời thanh thiếu niên có nhiều ước mơ cao, có sự phấn chấn và cũng nhiều thất vọng.Thanh niên thường hoang mang vì những sự thay đổi quá nhanh chóng, trong giai đoạn trưởng thành chúng không luôn luôn điều chỉnh cách hiệu quả. Một nghiên cứu cho biết: đa số thanh niên đều muốn tự do trong mọi việc, và hầu hết chúng đều gặp rắc rối. Nhiều người miêu tả thời thanh thiếu niên như là một giai đoạn bị rối loạn cao và các giai đoạn bão tố đầy căng thẳng.
Nhiều cuộc nghiên cứu đã khẳng định rằng thời thanh niên là một giai đoạn của sự phát triển nhanh chóng và thay đổi thường xuyên. Vì vậy, thời thanh niên sẽ trải qua một thời kỳ thay đổi đầy ý nghĩa. Trước tiên là nhu cầu điều chỉnh tới những sự thay đổi về thể chất, tiếp đến là sự ảnh hưởng của những áp lực rất lớn của xã hội, và thứ ba là thách thức của những quyết định về cuộc sống, về những giá trị, niềm tin, sự giống nhau, công việc, lối sống, và các mối quan hệ với những người khác. Một nhà tâm thần học đã dùng cụm từ “hoang mang, thách thức, thất vọng, và thú vị nhất của sự phát triển của một con người” để nói đến thời thanh thiếu niên. Hầu hết mọi người đã qua thời thanh niên, đều trải qua những căng thẳng, những năm thích thú vui vẻ đầy thách thức của cuộc đời minh.
Thời thanh thiếu niên thường được chia thành ba giai đoạn chồng chéo lẫn nhau: thời kỳ tiền thanh niên, thời kỳ giữa thời thanh thiếu niên và thời kỳ hậu thời thanh thiếu niên.
Thời kỳ tiền thanh thiếu niên bắt đầu khoảng lúc mười hai tuổi và tiếp tục vài năm nữa; giai đoạn này bắt đầu với những sự thay đổi lớn về sinh lý. Đối với cả hai giới tính có phát triển tăng vọt các chi, vai rộng ra đối với các cậu con trai, phát triển các cơ bắp chắc nịch hơn; giãn nở mông, phát triển bộ vú đối với các cô gái, một sự thay đổi về giọng nói, một sự phát triển của các bộ phận sinh lý, cơ quan tình dục, một sự gia tăng những hoc-môn tình dục, sự phát triển về lông và tóc, một sự gia tăng về kích cỡ của các lỗ lông trên da với hoạt động về tuyến tích cực hơn, và dĩ nhiên, bề mặt lông trên mặt và trên cơ thể đậm đặc hơn là điều phổ biến ở các cậu nam.
Một nhu cầu về các sự điều chỉnh những cảm xúc mới, chúng xuất hiện với sự bắt đầu có kinh nguyệt của giới nữ; và sự phát triển các ham muốn tình dục ở các cậu con trai. Điều này có nghĩa là sự bắt đầu của thời thanh niên đã đang tiến dần đến đầu cuộc sống, có thể gây ra những cảm giác lo lắng, bối rối, và thích thú cùng một lúc.
Những sự thay đổi thể chất có những tác động về tâm lý. Hầu hết những thanh niên có những thời gian không hài lòng về dáng vẻ bên ngoài của minh. Thường có khó khăn trong việc giải quyết những thúc giục gia tăng về tình dục, có các sự e thẹn, mắc cỡ. Chúng có nhiều sự bối rối không được dự tính đến khi các phát triển về sinh lý và có những cảm giác bị gây phiền bởi những ảnh hưởng của thời kỳ đầu thời thanh thiếu niên này.
Những sự điều chỉnh về xã hội trong suốt giai đoạn này gồm những ảnh hưởng,áp lực từ những đứa bạn đồng trang lứa, những sự thiếu bảo đảm để đậu vào trường cơ sở cấp II, sự phát triển các mối quan hệ tình bạn thân mật, những sự tiếp xúc với những bạn khác giới tính, một tinh thần muốn độc lập khỏi bố mẹ cùng với mâu thuẫn ngày càng căng thẳng tại nhà, có sự phát triển các suy nghĩ trừu tượng, tự-chỉ trích hơn, và hướng tới một loạt câu hỏi ban đầu về các giá trị, và một khả năng gia tăng biết lo lắng và bị lo lắng.
Thời kỳ giữa của tuổi thanh thiếu niên là giai đoạn từ độ tuổi mười bốn đến mười tám khi đang còn ở tuổi trung học. Giai đoạn này có ít sự thay đổi thể chất hơn, người thanh niên nhận biết cơ thể của mình như là một người lớn. Sự thúc giục tình dục trở nên càng mạnh mẽ hơn, đặc biệt là con trai, và sự điều khiển mình trở nên khó khăn trong những nhu cầu mạnh mẽ cần sự thân mật, và những sự cám dỗ nhục dục. Hiện nay có sự gia tăng gây sửng sốt đối với tình trạng mang thai ở tuổi chưa trưởng thành.
Những đứa bạn đồng trang lứa là quan trọng có ý nghĩa lớn hơn nhiều trong thời kỳ này, khi chúng tìm cách thoát khỏi những ảnh hưởng, các giá trị, và những sự kiểm soát của cha mẹ. Chúng thường chỉ trích về các chuẩn mực của cha mẹ, giao tiếp tại nhà có thể ít đi, không có sự khao khát để cùng cha mẹ đi nhà thờ vào các dịp lễ. Sự mơ màng và hướng đến yêu thương là phổ biến. Việc hẹn hò với bạn khác giới tính hoặc các mối quan hệ khác trở nên có ý nghĩa lớn, yêu thích nống nhiệt các ca sỹ, say mê âm nhạc, ưa thích các lối ăn mặc thời trang, và những hình thức giải trí.
Trong suốt giai đoạn này, các ảnh hưởng quan trọng dẫn đến nhiều hậu quả tai hại có thể là: tình dục, ma túy, và các loại xe mô tô. Mỗi ảnh hưởng này có thể đến từ những đứa bạn cùng trang lứa, những sự thay đổi thể chất, những sự thiếu bảo đảm, và những sự nhận biết hạn chế ở thời thanh niên. Nhu cầu đối với tình yêu, ảnh hưởng của sự phát triển tình dục. Chu kỳ kinh nguyệt kích thích cảm giác tình dục, giúp thanh nữ tiến tới sự lớn lên thành một thiếu nữ và nó thúc đẩy các sự quan hệ thể xác, sự quá cởi mở trong vấn đề tình dục trong xã hội, sự thoải mái quan hệ, tìm kiếm những thứ riêng tư cho mình.…Tất cả đều có thể tạo ra những hậu quả nghiêm trọng. Giao hợp tình dục là một kinh nghiệm phổ cập đối với những thanh niên, mặc dầu điều này thường làm thức tỉnh tội lỗi, sự tự-chỉ trích, và thỉnh thoảng gây ra tình trạng mang thai. Việc sử dụng ma túy, bao gồm việc uống rượu, là đặc điểm trong thời thanh niên, đặc biệt là những người đang tìm cho mình kinh nghiệm bất bình thường, thoát khỏi sự lo lắng và sự chán nản, hoặc sự chấp nhận những đứa bạn cũng sử dụng ma túy. Những chiếc xe mô tô cũng có tính hấp dẫn những đứa bạn đồng trang lứa, và đem lại một cách thể hiện sức mạnh hoặc những cảm giác lạ. Biểu diễn mô tô trên các con đường đem lại một cảm giác thích thú, họ nghĩ mình có thể tự lái xe được, hoặc tự mình làm điều gì đó, và nghĩ mình có nhiều kỹ xảo, có thể tập trung cao độ; đua xe mô tô vào giữa đêm tối giải thoát được sự lo lắng của sự thất bại. Việc lái xe nhanh, ồn ào náo loạn, gây hú vía cho người khác có xu hướng làm êm dịu sự lo lắng về tương lai. Những sự thể hiện các hành động như thế là rất sai lầm, là một sự thay thế cảm giác nghèo nàn đối với nỗ lực hạn chế lo lắng.
Thời kỳ này có những áp lực đối diện với thách thức nghiêm trọng về tương lai. Những áp lực này bao gồm việc lựa chọn một trường đại học hay tìm kiếm một công việc, rời bỏ nhà, nâng trách nhiệm của chính mình lên, và đối phó với nỗ lực của cha mẹ nhằm kéo con cái gần gũi với gia đình.
(còn tiếp)
Hồ Kim Quốc dịch
(Trịnh Phan hiệu đính)
